Nie jest lekko
Zadań zlecanych coraz więcej, wprost proporcjonalnego wzrostu dochodów jednak nie ma. Skąd lokalne samorządy mogą pozyskać środki?
Zapewnienie odpowiedniej opieki zdrowotnej, dbanie o stan gminnych dróg, utrzymanie sieci kanalizacyjnej, zapewnienie jak najlepszej jakości lokalnego transportu zbiorowego oraz zapewnienie edukacji publicznej w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych.
To tylko niektóre z obowiązków, jakie spoczywają na barkach samorządów gminnych. Wydaje się, że z roku na rok tych zadań zlecanych jest coraz więcej, jednak dochody nie są do nich wprost proporcjonalne. Wykonaniu którego z zadań najtrudniej jest sprostać?
– Najbardziej chyba oświata. Koszty jej utrzymania znacznie przewyższają subwencję oświatową, którą otrzymujemy na utrzymanie wszystkich szkół – mówi Joanna Faleńska, skarbnik gminy Obrowo.
Rok 2020 był pod względem edukacji inny od poprzedniego, ponieważ w wyniku epidemii koronawirusa i wprowadzonych obostrzeń uczniowie musieli przenieść się na nauczanie zdalne. Według Joanny Faleńskiej widać, że w związku z tym zmalały koszty utrzymania budynków.
– Kwestia energii elektrycznej, ogrzewania, bo jednak te budynki były ogrzewane, ale w minimalnym stopniu. Na ogrzewaniu i energii faktycznie tę różnicę widać – dodaje skarbnik gminy Obrowo.
Samorządy gminne nie mają dużego pola manewru, jeżeli chodzi o pozyskiwanie środków z dodatkowych źródeł. Jednym z tych źródeł, które stanowią spory zastrzyk gotówki dla gminy, są wpływy z podatku PIT. W 2020 roku wielkość udziału gmin we wpływach z podatku PIT wyniosła ponad 38 proc. W związku z tym wiele samorządów organizuje tzw. loterie podatkowe dla mieszkańców, zachęcające do tego, by płacić podatki właśnie w tej gminie, w której się zamieszkuje.
Nierzadko gminy oferują wartościowe nagrody dla jednej lub kilku osób, które rozliczą swój podatek w określonym miejscu. Czy takie działania są opłacalne?
– Warto, absolutnie. Stawka jest bardzo wysoka. To są miliony złotych, które co roku nie spływają do gmin – mówi dr hab. Wojciech Knieć z Zakładu Socjologii Obszarów Rustykalnych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Właśnie dlatego samorządy gminne przygotowują różnego rodzaju akcje promocyjne mające na celu zwiększenie świadomości mieszkańców w tej materii. Nierzadko można zauważyć zdziwienie wśród osób, które niedawno zmieniły miejsce zamieszkania i się nie przemeldowały faktem, że jego podatki nie trafiają do budżetu gminy, której jest mieszkańcem.
Gminom nie zawsze udaje się uzyskać dofinansowanie na wszystkie planowane inwestycje mające na celu polepszenie jakości życia mieszkańców. Często samorządy muszą dokonywać ulepszeń z własnych środków.