Z Niderlandów do Małej Nieszawki

Jednymi z wielu dawnych osadników, którzy pozostawili swój ślad na ziemiach pod Toruniem byli Mennonici. Wyznanie pojawiło się na terenach dawnej Holandii i Fryzji, więc skąd wyznawcy wzięli się w Małej Nieszawce i jakie ich dziedzictwo możemy oglądać dzisiaj?

Mennonici na terenie powiatu toruńskiego pojawili się w latach 60. i 70. XVI wieku i już pod koniec tego stulecia zostali wypędzeni z Górska i Starego Torunia. Kluczową rolę odegrała na tych ziemiach Mała Nieszawka, która stała się domem dla Mennonitów na kolejne stulecia.

Powstanie wyznania mennonickiego było pokłosiem rozpadu kościoła katolickiego w XVI wieku. Nazwa wzięła się od założyciela wyznania Menno Simonsa, który w 1539 roku wydał pracę, w której spisywał swoje poglądy. W tej pracy znalazły się hasła takie jak całkowity pacyfizm, zakaz składania przysiąg czy likwidacja stanu duchownego jako osobnej klasy społecznej. Te wartości dały początek wyznaniu Mennonitów.

Wyznanie Mennonitów nie szło w parze ze strukturami państwowymi, a ich poglądy często przypominały te rewolucyjne. Spowodowało to, że Mennonici musieli uciekać do innych krajów i tam budować swoje osady. Ze Szwajcarii, Niderlandów czy Fryzji uciekali na wschód. Na początku próbowali osiedlać się w krajach niemieckich, ale tam nie udało im się pozostać. Ostatecznie wielu z nich swój dom znalazło w Polsce, a w tym w dolinie Wisły, czyli na naszych terenach. Mennonitom udało się zostać, ponieważ Polska była w XVI wieku tolerancyjnym państwem pod kątem wyznania.

Mennonici byli ekspertami gospodarowania terenów podmokłych pod kątem rolnym – mówi dr Michał Targowski, historyk z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu na antenie Radia PiK. – Ci, którzy osiedlili się na terenach pod Toruniem byli znacznej większości rolnikami. Znali się na hodowli zwierząt, produkcji serów czy masła. Robili to lepiej niż miejscowi co pozwalało im sprzedawać swoje towary – dzięki temu mieli dużo gotówki.

Osady należące do Mennonitów były świetną inwestycją dla tych, którzy sprawowali w tym czasie władzę. Na terenach Nieszawki udało im się przetrwać bardzo długo, a ponadto byli na tyle ważni, że po 1918 roku założona została gmina Nieszawka – jedna z sześciu gmin Mennonickich na terenie II Rzeczypospolitej.

Mennonici przyciągali nowych osadników atmosferą równości oraz poczuciem bractwa – dodaje dr Michał Targowski. – To były wsie, w których funkcjonował mocny samorząd, dzięki czemu ludzie, którzy posiadali własne gospodarstwa mogli się czuć jak ubożsi szlachcice. W przeciwieństwie do innych osadników oni byli wolnymi ludźmi – zwykły chłop nie musiał pytać pana o zgodę na przeprowadzkę czy sprzedaż ziemi, którą posiada.

W Małej i Wielkiej Nieszawce możemy zobaczyć dziedzictwo Mennonitów, którzy mieszkali na tych terenach przez wiele setek lat. Przede wszystkim na uwagę zasługuje drewniany kościół w Małej Nieszawce, który został wybudowany w 1890 roku przez Mennonitów, a obecnie odbywają się w nim nabożeństwa w obrządku katolickim. W Wielkiej Nieszawce możemy odwiedzić Olenderski Park Etnograficzny i obejrzeć budownictwo nie tylko Olędrów, ale także Mennonitów. Na terenie parku znajduje się również cmentarz menonicki założony najpóźniej w XIX wieku.

Po informacje z Torunia zapraszamy na tylkotorun.pl