790 lat Chełmna – to już jutro

W tym roku przypada 790. rocznica lokacji Chełmna i Prawa Chełmińskiego. Nie jest to jednak jedyna rocznica związana z miastem, jaką obchodzimy w kończącym się już 2023 roku.

Warto wymienić także 550-lecie powstania Akademii Chełmińskiej, 550. rocznicę urodzin i 480. rocznicę śmierci Mikołaja Kopernika – najsłynniejszego ucznia Akademii Chełmińskiej oraz 100. rocznicę śmierci chełmińskiego malarza i fotografa – Antoniego Piotrowicza. Jego obrazy można podziwiać w Muzeum Ziemi Chełmińskiej w chełmińskim ratuszu. Najważniejsza z rocznic to obchodzone 28 grudnia 790-lecie miasta.

Chełmno odegrało ważną rolę w historii Polski oraz Zakonu Krzyżackiego, planującego tu stolicę swojego państwa – mówi Elżbieta Pawelec z Urzędu Miasta Chełmna. – Trzeba jednak pamiętać, że jego dzieje nie zaczynają się dopiero wraz z pojawieniem się na Ziemi Chełmińskiej (ok. 1230 roku) Zakonu Krzyżackiego oraz lokowaniem przez nich „Nowego miasta Chełmna” na terenie dzisiejszego Starogrodu, czy jego translokacją po 1244 roku i budową miasta na obecnym miejscu – wyjaśnia.

Jak się dowiadujemy, pierwsza wzmianka o Chełmnie pojawia się w dokumentach z 1065 roku.

Dotyczy Chełmna na terenie wczesnośredniowiecznej osady na Górze św. Wawrzyńca w Kałdusie, oddalonej o 4 km na południe od obecnego miasta – wyjaśnia Elżbieta Pawelec.

Drugim miejscem związanym z początkami Chełmna jest Starogród, oddalony o 7 km od dzisiejszego miasta. – Stał się siedzibą pierwszej komturii krzyżackiej – zwanej chełmińską. To tu, pierwotnie w „nowym Chełmnie” (następnie po przeniesieniu miasta na obecne miejsce – w Starym Chełmnie, a od XIV w. – Starogrodzie), wystawiono 790 lat temu, na jednym dokumencie, dla Chełmna i Torunia, przywilej lokacyjny, tzw. Prawo Chełmińskie – mówi Elżbieta Pawelec.

Dokument nadany 28 grudnia 1233 r., stał się wzorcem prawnym, gospodarczym i architektonicznym do lokowania 225 miast (m.in. Warszawy, Gdańska, Torunia czy Wadowic) oraz 1364 wsi i osad. – Prawo Chełmińskie powoływało radę miejską, zwalniało miasto od „niesłusznych podatków” na rzecz zakonu i z cła, regulowało służbę wojskową, czy dawało kobietom prawo dziedziczenia majątku. Wprowadzało też jednolitą wspólną monetę dla całego państwa zakonnego tzw. denar chełmiński, a także określało wzorce miernicze jak np.: włóka chełmińska, pręt chełmiński czy korzec chełmiński – wyjaśnia Elżbieta Pawelec.

Choć samo ustanowienie jednolitej monety nastąpiło w pierwotnym przywileju z 1233 roku, to dopiero ten odnowiony dokument określał jej nazwę i znaczenie jako monety obowiązującej „na całej ziemi” tzn. na terenie państwa krzyżackiego.

Warto nadmienić, że „Przywilej Chełmiński” przechowywany w Archiwum Państwowym w Toruniu został wpisany w 2021 roku na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata.

Miasto świętować będzie szczególnie. Po spotkaniu z Anną Dymną i Wojciechem Bonowiczem oraz hucznych obchodach 11 listopada, które wpisały się w świętowanie 790-lecia, w grudniu w Muzeum Ziemi Chełmińskiej odbędzie się otwarcie wystawy o Antonim Piotrowiczu, połączone z publikacją książki o malarzu i jego rodzinie, a w dniach 28-30 grudnia odbędzie się muzyczny finał obchodów. – Zapraszamy do świętowania wszystkich mieszkańców. To nasze wspólne święto – mówi burmistrz Chełmna Artur Mikiewicz.