Smart city i zrównoważony rozwój

W dniach 5-7 listopada odbędzie się w Toruniu Kujawsko-Pomorskie Forum Innowacji, Nauki, Biznesu i Samorządu. Zaplanowano liczne wykłady i panele dyskusyjne.

Organizatorzy Forum dużą uwagę poświecili idei i koncepcji inteligentnych miast (smart city) oraz ich wdrożeń. Tej problematyki dotyczy zarówno wykład inauguracyjny III, w którym będzie mowa o inteligentnych miastach jako nowym i nieuchronnym podejściu do zrównoważonego rozwoju miast, jak i poszczególne sesje oraz panele dyskusyjne, pt. SMART CITY – GREEN (wyzwania klimatyczne współczesnych samorządów, i smart city w kontekście łagodzenia problemów związanych ze zmianami klimatu), oraz SMART CITY – DIGITAL (wyzwania technologiczne dla miast, korzyści dla mieszkańców i przedsiębiorców).

Wyzwania, które stoją przed miastami i urbanizacją

W miastach mieszka ponad 57 proc. ogółu mieszkańców naszej planety. Ziemia stała się planetą miast, a proces urbanizacji jest jednym z najbardziej uderzających przejawów współczesnej cywilizacji. W większości krajów świata wzrasta liczba miast i udział ludności miejskiej. Szacuje się, że w 2030 roku udział mieszkańców miast w zaludnieniu naszej planety zwiększy się do 60 proc. (w 1950 roku było to 30 proc.). Na podstawie analiz światowych tendencji oraz opracowań i prognoz ekspertów możemy zaryzykować twierdzenie, że miasta są przyszłością ziemskiej cywilizacji. Stąd też problematyka zrównoważonego rozwoju, zmniejszenia negatywnego wpływu działalności człowieka na środowisko, podniesienia jego efektywności gospodarczej w wykorzystaniu zasobów naturalnych przykuwa uwagę uczonych, polityków, przywódców różnych Kościołów, włodarzy miast i mediów.

Nie ma jak do tej pory żadnej zadowalającej możliwości zastąpienia miast inną formą osadnictwa. Dlatego powinniśmy dbać o to, by życie w nich było zdrowe, przyjazne i wygodne, nie powinniśmy niszczyć środowiska naturalnego.

Czym jest inteligentne miasto(smart city)?, co sprawia że miasto ma etykietę „smart”? I dlaczego koncepcja rozwoju miast i urbanizacji w duchu „smart” jest wdrażana?

Jest to pojęcie wieloaspektowe i ma różnorodne koncepcje wdrożeniowe. Inteligentne miasta to m.in. takie, które wdrażają rozwiązania przyczyniające się do zmniejszania presji na środowisko naturalne (zielone technologie, efektywność energetyczna, proekologiczne rozwiązania transportowe czy budowlane, odnawialne źródła energii, gospodarka odpadami itp.), do poprawy jakości życia i łagodzenia problemów związanych z urbanizacją.

Krzewienie idei i koncepcji inteligentnych miast jest koniecznym wyzwaniem XXI wieku, i niezależnie od tego, gdzie pracujemy i gdzie mieszkamy, wszyscy w mniejszym lub większym stopniu jesteśmy zainteresowani jakością środowiska, harmonijnym rozwojem miast, racjonalnym rozplanowaniem sieci transportowej, redukcją odpadów oraz zanieczyszczeń powietrza w miastach i innymi podobnymi problemami istotnymi dla nas wszystkich. W obecnych czasach poprzez większy udział publiczny w procesie stanowienia o mieście coraz częściej mamy możliwość wpływania na decyzje, które będą oddziaływały na sposób rozwoju miast w przyszłości, uwzględniający przesłanie, jakie wynika z wdrażania idei inteligentnych miast.

Inteligentne miasta – lekcja dla zurbanizowanego świata

Kluczowymi sprawami dla współczesnego świata są m.in. zwiększanie efektywności energetycznej i redukcja emisji gazów cieplarnianych; ograniczenie nadmiernego transportu prywatnego, poprawa w zakresie dostępności i oszczędności wody oraz dostępności zasobów słodkiej wody; utylizacja i zarządzanie odpadami oraz wiele innych. W rozwiązywaniu i łagodzeniu tych problemów pomaga wdrażanie idei i koncepcji inteligentnych miast. Nie jest to jedyne panaceum na bolączki współczesnych miast, ale chyba jedno z najlepszych.

Przykłady niektórych miast świadczą o tym, że można podjąć te wyzwania (jeśli nie kompleksowo, to chociaż częściowo) i im sprostać. Nie zawsze musi to wynikać z inicjatywy odgórnej, czasem wystarczą działania oddolne, wypływające od społeczności lokalnych. Nie zawsze musi to być również kosztowna inwestycja, czasami wystarczy np. wprowadzić mechanizmy sprawnego zarządzania miastem, zbudować ścieżki rowerowe i wypożyczalnię rowerów, udrożnić transport, polepszyć dostęp do służby zdrowia, usprawnić gospodarkę wodno-ściekową, wprowadzić optymalne zarządzanie odpadami,

Do odniesienia sukcesu przez miasta i ich zrównoważonego i zintegrowanego rozwoju są potrzebne nie tylko najnowsze technologie, ale i innowacyjne i kreatywne społeczności, często wizje włodarzy miast i społeczników. Ta gra o miasto powinna wychodzić poza standardowe myślenie i odbywać się w sposób uwzględniający wszystkie aspekty życia w mieście. Wiele można osiągnąć, ukierunkowując politykę miejską i ulepszając to, co już jest, chociażby poprzez kształtowanie świadomości ekologicznej, a także nowelizację prawa budowlanego, która wymusi większą sprawność energetyczną budynków (np. w wyniku poprawy izolacji) oraz odpowiednią kolorystykę budynków.

Wszystkie działania, nawet te pojedyncze, są bardzo wskazane. Budowa nowych supernowoczesnych miast to jedna z dróg rozwoju miast przyszłości. Jednakże skuteczniejsza jest modernizacja i przekształcanie już istniejących miast w ośrodki bardziej przyjazne dla środowiska i mniej kosztowne dla życia mieszkańców. Niejednokrotnie wystarczy je unowocześnić, poprawić ich rozplanowanie, by stały się bardziej przewietrzone, wznosząc nowe budynki, orientować je w sposób optymalny do stron świata, zoptymalizować transport miejski, zadrzewić nowe przestrzenie, by miasta były bardziej ekologiczne i zmniejszyły swą presję na środowisko. Nie zawsze muszą to być kosztowne przedsięwzięcia. Nieraz trzeba uruchomić wyobraźnię, kreatywność.

Inteligentne miasto to nie – tak jak niektórzy sądzą – miasto naszpikowane systemami ICT, mocno usieciowione, ale jest to miasto, które szeroko rozumie ideę smart city, angażując w nią społeczność, władzę, podmioty gospodarce, włączając w nią rozwiązania ekologiczne, dbałość o środowisko naturalne, optymalne planowanie, zarządzanie i wiele innych elementów.

Największym zadaniem, które czeka mieszkańców i władze miast, jest zatem praca nad poprawą materii istniejących miast. Idea inteligentnych miast to szansa i wyzwanie, jakie stawia przed ludzkością i całą naszą planetą XXI wiek.

Należy uczynić wszystko, by życie w miastach obecnych i przyszłych było czystsze, zdrowsze, tańsze i wygodniejsze. Czy to osiągniemy, zależy tylko od nas. Niezależnie od tego, gdzie pracujemy i gdzie mieszkamy, pod jaką szerokością geograficzną, wszyscy w mniejszym lub większym stopniu możemy mieć wpływ na zrównoważony i zintegrowany rozwój miast i urbanizacji. Dlatego pamiętać należy, że wdrażanie idei smart city powinno służyć dobrym celom społecznym i zapewniać bezpieczeństwo naszej planecie, tak by wdrażając tę ideę zapewnić zrównoważony rozwój, a mieszkańcy zielonej Planety czuli się dobrze i komfortowo. Musimy wdrażać wszystkie możliwe przedsięwzięcia, by tak się stało.

Prof. dr hab. Daniela Szymańska
Katedra Studiów Miejskich i Zrównoważonego Rozwoju
Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarce Przestrzennej
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu